Kayzen

Uşaqlarımızı sanki “canlı bombalar”a əmanət etmişik. Əllərində telefon, internetə çıxış və yaşlarına uyğun olmayan, tərbiyələrini pozacaq videolar, fotolar seli… Təbii ki, bir çox valideynlər övladları bu tələyə düşməsin deyə zərərli saytlara girişi məhdudlaşdırıblar. Amma bəzən çox güvəndiyimiz YouTube-da belə əxlaqsız qadınların səs yazıları daxil olan videolar, senzuradan kənar söhbətlər, görüntülər yer alır.

Uşaq bəzən YouTube-un trend videolar siyahısına daxil olanda ona uyğun olmayan görüntülərlə qarşılaşır. Birinə baxanda oxşar məzmunlu videoların siyahısı ilə tanış olur. Saytın strukturuna uyğun olaraq, adətən seçib baxılan videodan sonra məzmun etibarilə ona yaxın olanların siyahısı ilə tanış olursuz. Bəs övladlarımızı YouTube-da belə zərərli videolardan necə qoruyaq? Hər kəsə çatımlı olan, qadağan olunmamış bir saytda uşaqların tərbiyəsini zədələyəcək məzmunlu göndərişləri necə onların həyatından çıxara bilərik?
Davamı →

Bəzən valideynlər uşaqları tərəfindən verilən belə bir sualla üzləşir: “Ana, mən dünyaya necə gəldim?”. Bu sualı necə cavablandırmaq lazım olduğunu bilirsinizmi?

Uşaqların bu tipli suallarını necə cavablandırmaqda aciz qalan bəzi valideynlər “Səni xəstəxanadan almışıq”, “Hədiyyə veriblər”, “Meşədən tapmışıq” və ya bir az yumor hissi ilə olanlar “Zibilxanadan tapmışıq” və s. kimi cavablar verirlər. Belə cavablar özlərini tanımağa başlayan uşaqlar üçün çox ciddi əhəmiyyət daşıyır.

Hər bir insanın cinsi tərbiyəsi ailədə başlanmalıdır. Uşaq ana-atasına soruşduğu suallara cavab ala bilməyincə şübhələr, qorxular və cinsi biliksizlik içərisində qalır.
Davamı →

Bütün valideynlər uşağının hərfləri və hesabı birinci öyrənməyini, şeirləri dərhal əzbərləməyini, geniş söz ehtiyatına malik olmağını və hamıdan yaxşı oxumağını istəyirlər. IQ – intellekt əmsalı isə Eynşteyninki kimi olsa yaxşı olar. Bəs bu intellekt əmsalını necə ölçmək olar, uşaq kvadrat kökləri həll etmək, “Yevgeni Onegin” romanını əzbərdən öyrənmək istəmir, cizgi filmlərinə baxmağa və oyuncaqlarla oynamağa üstünlük verirsə, onu parlaq intellektual başlanğıca yönəltmək üçün nə etmək lazımdır?

Öz sürəti ilə Uşağın inkişafı ilə məşğul olarkən ən əsası anlamaq lazımdır ki, bu istiqamətdə etdiyiniz hər bir cəhd nəticəsini verəcək, lakin uşağınızın ilk illərdə əldə etdiyi uğurlar gələcəkdə də onun yaşıdlarından irəlidə olacağına zəmanət vermir. Hətta əksinə, uşaqların bəziləri bir yaş yarımda, digərləri isə üç yaşında danışır, bəziləri dörd yaşında sərbəst oxuyur, digərləri isə birinci sinfin sonunda hələ mətni hecalarla oxuyur.
Davamı →

Bu mövzuda dəqiq birşey söyləmək çətindir. New England journal of Medicine tərəfindən yayımlana bir çalışma bir doğumdan sonra təkrar hamiləlik üçün 18 – 23 ay gözlənilməsi lazım olduğunu təklif edir. Amerikada bacı – qardaşlar arasındakı yaş fərqinə baxdıqda bunun 2,5 yaş olduğunu görə bilərik.

Uşaqlar arasındakı yaş fərqinin az olmasının üstünlükləri;

• Uşaqlar bərabər böyüyər, bərabər oynayar, həyat boyu bir – birilərinə dost olarlar. Yaşları çox yaxın olduğu üçün oyuncaqları, geyimlərini bölüşərlər.

Davamı →

Oyun oynamaq; uşaqlar üçün yemək yemək və yatmaq kimi ən təbii ehtiyacdır. Uşağın psixoloji, sosial və zehni inkişafında oyunlar əvəzsiz rol oynayır. Oyun uşağın təxəyyülü, əyləncəsi və fərdi inkişafının ən əsas hissəsidir.

Oyun ən yaxşı öyrətmə metodudur. Çünki qalıcı davranış dəyişikliklərinə səbəb olur. Uşaqların real həyatla ilk əlaqələrini qurduqları oyunların qarşısının alınması nəticəsində sağlam ikişaflarına mane olduğumuzu unutmamalıyıq.
Davamı →

Qaranlıqdan, yüksək səsdən, heyvanlardan, həşəratlardan, hətta insanlardan da qorxan bir çox uşaq tanıyırıq. Bu qorxuların miqdarı həddi keçməzsə, müsbət hal sayılıb, hətta onların üzləşəcəyi xətərlərin qarşısını almaqda gözəl amillərdən sayılır. Deməli, uşaqlarda məntiqi olmayan, həddi aşan qorxularla mübarizə aparmaq lazımdır.
Uşaqlarda qorxu hissi 1-3 yaşlarından etibarən yaranmağa başlayır. Bu qorxular valideyndən ayrılma qorxusu, yüksək səslər (göy gurultusu, tozsoran və s.), tanımadığı insanlarla qarşılaşmaq və sair kimi səbəblərdən yaranır.
 
4-6 yaşlı uşaqlar div, şeytan, qaranlıq, gecələr eşitdiyi qəribə səslərdən qorxmağa başlayırlar. Həmçinin 6 yaşdan etibarən uşaqlar məktəbdən, təbii hadisələrdən (sel, zəlzələ və s.), xəstəlik və uğursuzluqdan çox qorxurlar.
Davamı →

Deyirlər, uşaqlar ağ səhifə kimidir. Ora nə yazsan, gələcəkdə də onunla rastlaşacaqsan. Başqa bir deyimdə isə bildirilir ki, uşaq evin güzgüsüdür. Yəni evdə valideynlər necə davranırlarsa, uşaqlar da onları eynilə əks etdirir.
 
Uşaqlara tərbiyə vermək, onları düzgün qaydada böyütmək isə elə də asan iş deyil. Həmçinin valideynlər onlarla necə davranmaq lazım olduğunu, onların nələri sevəcəyini və onları necə sevindirmək mümkün olduğunu da bilsələr, çox yaxşı olar.
 
— Uşaqları sevindirməyin o qədər də çətin olmadığını bilirsiniz. Düzgün üsul seçməniz, övladınızın fərdi xüsusiyyətlərini nəzərə almanız bu işdə sizə yardımçı olar. Övladlarınız eyni tərbiyədə, eyni ailə mühitində böyüsə də, hər birinin özünəməxsus xüsusiyyətləri olduğunu unutmayın. Onların fərdi xüsusiyyətlərini nəzərə almanız yalnız bu işdə deyil, tərbiyə zamanı, onlarla davranarkən, qaydalar qoyarkən, dərs tapşırıqlarını yerinə yetirərkən və s. sizin lazımınız olacaq.
Davamı →

Uşaqlar bizim gələcəyimizdir və onların xoşbəxtliyi üçün hər bir valideyn əlindən gələni etməyə çalışır. Həmçinin onlara qayğı göstərmək, qorumaq da valideynlərin ümdə vəzifələrinbdən biridir. Amma son zamanlar uşaqların təhlükəsizliyi ilə bağlı bir-birinin ardınca baş verən neqativ hadisələr onlara yetərli diqqətin olmamasından xəbər verir. Ölkə mediasında yer alan xəbərlərdən bəlli olur ki, məhz valideyn məsuliyyətsizliyi, yaxud diqqətsizliyi səbəbindən azyaşlı uşaqlar nəzarətsiz qalırlar. Onları yad adamlar aldadaraq aparır, cinsi zorakılığa, şiddətə məruz qoyurlar, yaxud özləri azaraq günlərlə ac-susuz, tənha qalmalı olurlar. Bəs görəsən uşaqlara necə nəzarət etmək lazımdır? Onları kimlərəsə etibar etmək olarmı? Valideynlər bu məsuliyyəti necə yerinə yetirirlər? Ümumiyyətlə, uşağa hansı yaşdan etibarən özünü qoruma vərdişləri aşılanmalıdır.
 
Bütün bu suallarla bağlı  psixoloq Vəfa Əkbər bildirdi ki, indiki uşaqlar çox aktivdirlər və onları nə iləsə təəccübləndirmək, marağını cəlb etmək çox çətindir. Onlar daim axtarışdadır. Bunu isə valideynlər mütləq bilməlidir: “Valideyn bilməlidir ki, uşağı hara gedə bilər, maraqları necədir, itərsə, harada tapmaq olar. Buna görə də bu barədə uşaq daim maariflənməlidir ki, itəndə nə etmək lazımdır.
Davamı →

Alimlər müəyyən edib ki, ana nənə uşağın həyatında ən mühüm insandır.

Nənə çox sehirli sözdür. Çünki xoş uşaqlıq xatirələri əsasən onunla bağlıdır! Ən dadlı kökəni hər zaman nənə bişirir, unudulmaz yay macəraları və bir çox başqa unudulmaz anlarımız var. Nənələr bizdə nağıl, qayğısız yay tətili, xeyirxahlığı, nəvazişi, ləziz şirniyyatları və ya mürəbbəsi ilə assosiasiya edilir.
Davamı →

Ümumiyyətlə, ilk anda qəribə gələn bu anlamı gəlin bir az sadələşdirək. İstəyərdim söhbətimizə Məhəmməd Peyğəmbərin hədislərindən biriylə başlayım. “Bir gün ailə 40 günlük uşağı S.Ə.S. Məhəmməd Peyğəmbərin yanına gətirib onun vətənə, xalqa, ailəsinə xeyirli övlad olması üçün tərbiyəsi ilə bağlı məsləhət almaq istəyirlər. Peyğəmbərimiz isə “aparın bu uşağı artıq onun üçün gecdi” demişdi.

Çox vaxt biz bu hekayəni eşidəndə düşünürük ki, uşağı ilk doğulduğu andan etibarən tərbiyə etməliyik. Əslində dövrünün filosofu olan Məhəmməd Peyğəmbər burda uşağın ana bətnində olan tərbiyəsini nəzərdə tutmuşdu.
Davamı →